Eşek sütü, besin değeri ve sağlık yararları nedeniyle giderek daha fazla ilgi görmektedir. Ancak, süt kalitesi yalnızca içeriğindeki besin öğeleriyle değil, kaynağının güvenilirliği ve üretim sürecinin hijyen standartlarıyla da doğrudan ilişkilidir. Son araştırmalar, eşek sütünün çevresel kirleticilerden etkilenebileceğini ve bunun tüketici sağlığı açısından önemli riskler doğurabileceğini ortaya koymaktadır.

Bu yazıda, eşek sütünün kaynağının neden kritik olduğunu, kirletici faktörleri ve güvenli üretim için alınması gereken önlemleri bilimsel verilerle ele alacağız.

1. Neden Kaynak Önemli?

Bir süt ürününün kalitesini belirleyen en önemli unsurlardan biri üretildiği ortam ve hayvanların beslenme koşullarıdır. Eşeklerin yetiştirildiği bölge, tükettiği yemler ve genel çevresel faktörler, sütün içerdiği besin değerini ve kimyasal kalitesini doğrudan etkileyebilir.

Gıda güvenliği açısından, üretim sürecinin kontrol altında tutulması kritik öneme sahiptir.

Düşük kalitedeki yemler, çevresel toksinler ve veteriner ilaç kalıntıları süte geçerek sağlık riskleri oluşturabilir.

İyi tarım ve hayvancılık uygulamaları ile bu riskler en aza indirgenebilir.

2. Eşek Sütündeki Kimyasal Kirleticiler ve Sağlık Riskleri

Bilimsel araştırmalara göre, eşek sütü üretiminde karşılaşılabilecek başlıca kirletici maddeler şunlardır:

Ağır Metaller

Kurşun (Pb), kadmiyum (Cd), cıva (Hg) ve arsenik (As) gibi ağır metaller, hava, su ve yem yoluyla süte bulaşabilir.
Sanayi bölgelerine yakın çiftliklerde yetiştirilen hayvanlar daha fazla risk taşır.

Pestisitler ve Poliklorlu Bifeniller (PCB'ler)

Tarımda kullanılan pestisitler, yem bitkileri üzerinden hayvanların sindirim sistemine girebilir.
Organik tarım yöntemleri ve kontrollü yem kullanımı, bu tür kimyasalların süte geçişini azaltabilir.

Veteriner İlaç Kalıntıları

Antibiyotikler ve antiparaziter ilaçlar, hayvanların tedavisinde kullanıldığında süte geçebilir ve insan tüketiminde antibiyotik direnci gibi riskler oluşturabilir. Denetimli veteriner ilaç kullanımı ve süt analizleri bu riskleri en aza indirir.

3. Güvenli Eşek Sütü Üretimi İçin Alınması Gereken Önlemler

Çevresel Faktörlerin Kontrolü

• Sanayi bölgelerinden ve kirlenmiş sulardan uzak üretim alanları tercih edilmelidir.
• Hayvanların beslendiği su kaynakları düzenli olarak test edilmelidir.

Yem Kalitesinin Artırılması

• Organik ve doğal yem kullanımı teşvik edilmelidir.
• Pestisit içermeyen, sertifikalı yemler tercih edilmelidir.

Kimyasal Testlerin ve Düzenleyici Önlemlerin Uygulanması

• Süt örnekleri düzenli olarak ağır metaller, antibiyotik kalıntıları ve pestisitler açısından test edilmelidir.
• AB, Codex Alimentarius ve diğer uluslararası gıda güvenliği otoriteleri tarafından belirlenen maksimum kalıntı limitlerine (MRL) uygunluk sağlanmalıdır.

4. Tüketiciler İçin Bilinçli Seçim Yapmanın Önemi

Tüketiciler, eşek sütü satın alırken şu kriterlere dikkat etmelidir:

✅ Kaynağı belgelenmiş ve üretim standartlarına uygun çiftliklerden alınmalıdır.
✅ Ürünlerin kimyasal analiz sertifikaları incelenmelidir.
✅ Pastörize edilmiş sütler tercih edilmelidir.
✅ Organik ve güvenilir üretim yapan markalar araştırılmalıdır.

Sonuç: Kaliteli ve Güvenli Eşek Sütü İçin Doğru Üretim Şarttır

Eşek sütü, besleyici özellikleri ile önemli bir gıda maddesi olsa da, üretildiği ortamın güvenliği tüketici sağlığı açısından büyük önem taşır. Kimyasal kirleticiler, uygun denetimler ve iyi üretim uygulamaları ile kontrol altına alınabilir. Doğru kaynaktan elde edilen eşek sütü, sağlık açısından daha güvenli bir tüketim sunar.

Bu nedenle, eşek sütü alırken yalnızca besin değerine değil, kaynağına da dikkat edilmelidir.

Gelecekte yapılacak çalışmalar, gıda güvenliği konusunda daha katı önlemler geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Üreticiler, çevresel kirliliği en aza indirerek ve kontrollü besleme programları uygulayarak süt kalitesini artırmalıdır.

Kaynak:

• Heliyon Dergisi (2024). Chemical Contaminants in Donkey Milk: Sources, Risks, and Mitigation Strategies, DOI: 10.1016/j.heliyon.2024.16030